صبح اردستان

به گزارش پایگاه خبری شهرستان اردستان “نگین کویر” به نقل از خبرگزاری تسنیم، بنای اولیه مسجد جامع اردستان در حدود اواخر قرن دوم تا نیمه اول قرن چهارم هجری قمری در محل بناهای ساسانی احداث شده که کاوش‌ها بقایای این ساختمان‌ها را اشکار نموده است، کیفیت ساختمانی آثار به دست آمده حکایت از وجود بنای عظیم و یکپارچه دارد که تا بیرون مسجد جامع ادامه داشته است.

مسجد جامع اردستان به سبک مسجد جامع اصفهان بناشده و اکنون مسجدی چهار ایوانی است، مسجد ورودی‌های متعددی دارد و ورودی اصلی از دالان طویلی است که در گوشه جنوب غربی مسجد قرار دارد و در قسمت شمالی مسجد ۲ ورودی قرار گرفته که یکی به مدرسه علمیه متصل و دیگری به فاصله اندکی، گذر شمالی را به داخل مسجد مرتبط می‌کند.

در ادامه ورودی گوشه جنوب غربی آثاری از خشت و گل باقی مانده که حاکی از وجود مسجد جامع در دوره‌های قدیمی تر است و بنای فعلی بر ویرانه‌های مسجد قدیم و با همان مصالح ساخته شده است، مسجد صحن مستطیطی شکلی دارد که چهار ایوان آن را در برگرفته است وآثار موجود از پوشش شبستان‌ها به صورت طاق‌های آهنگ (طاقی که شکل آن از حرکت یک قوس در امتداد یک محور پدید می‌آید)عمود بر اضلاع حیاط گواهی می‌دهد.

جبهه جنوبی شاخص ترین بخش ساختمان مسجد است و ایوان، شبستان، نمازخانه، گنبدخانه، محراب و منبر در این قسمت قرار دارند، دهانه غربی کنار ایوان در امتداد قبله، به موازات دالان ورودی شکل گرفته است و این ایوان دارای دو ویژگی نحوه آرایش داخلی و تزئینات و ویژگی ساختمانی آن است.

سطوح داخلی ایوان جنوبی به صورت‌های مختلف خود نمائی می‌کند و استفاده از عناصر سازنده در ساختمان و به کار گیری آن درسطح نما حکایت از اجرای دقیق و مهارت بسیاری دارد که در این مکان به عنوان عناصر تزئینی ظاهر شده است.

گنبد خانه در انتهای ایوان جنوبی قرار گرفته است و مسجد نخستین بار در پایان نیمه دوم قرن ششم هجری قمری از سمت جنوب گسترش یافته است یعنی با تخریب گنبد کوچک و افزودن قطعه زمینی در جنوب مسجد گنبد فعلی را احداث کرده اند، ساختمان گنبدخانه مربع شکل است و قدیمی ترین کتیبه تاریخ دار مسجد در انتهای فضای مربعی گنبد خانه به خط ثلث خوش نویسی به تاریخ ۵۵۳ هجری قمری است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اردستان در مورد گنبد مسجد جامع اردستان اظهار کرد: ارتفاع گنبد ۱۹ متر از سطح زمین است و در قسمت جنوبی گنبد خانه محراب اصلی قرار دارد و این محراب یکی از زیباترین جلوه های هنر معماری ایران به شمار می رود و پوشیده از گچ بری ظریف و پر کار است.

محمد رضا صدوقی افزود: نقش‌ها زمینه اصلی کارند و کتیبه های درون نقش‌ها با خط کوفی و نسخ خوشنویسی شده‌اند و متن کتیبه‌ها آیات قرآن است و ابعاد، شکل ستون‌ها و نوع آجرها بر تقدم احداث جبهه جنوبی مسجد بر دیگر قسمت‌ها دلالت دارد که نخستین ایوان ساخته شده مسجد در دوره سلجوقیان بوده است.

وی اظهار کرد: ایوان شمالی و غرفه های طرفین آن همزمان و دقیقا در محل مسجد اولیه به عنوان دومین ایوان ساخته شده است، این ایوان که به صفه صفا معروف است نسبت به دو ایوان دیگر(غربی وشرقی)وسعت بیشتری دارد و بقایای به دست آمده شامل ستون های استوانه ای با مصالح آجر و گچ در زیر کف این ایوان نشان از شبستانی بودن مسجد اولیه است.

رئیس اداره میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری شهرستان اردستان افزود: بین این ایوان و ایوان قبلی مناره آجری مسجد قرار دارد که سطح آن ساده و بدون نقش است و بر اساس کتیبه ایوان شمالی می‌توان تاریخ ساخت آن را به سال ۹۴۶ هجری قمری دانست، در این زمان ابتدا ساختمان‌های طرفین ایوان شمالی در ۲ طبقه ساخته شد و سپس به تدریج دیگر قسمت‌های مسجد نیز ۲ طبقه شدند.

وی گفت: ایوان شرقی به امیر جمله معروف است و وجود کتیبه‌ای بر در چوبی آن حاکی از ساخت این قسمت از بنا به همت محمد سعید امیر جمله بوده که امروز این کتیبه از بین رفته است و شیوه ساخت این ایوان با ایوان غربی تفاوت دارد و نوع پوشش آن طاق و تویزه و نیم گنبد است.

صدوقی خاطرنشان کرد: گذر شرقی از راه ورودی گوشه شمال شرقی به داخل شبستان مرتبط می‌شود، در این شبستان نیز دومحراب خودنمائی می‌کند که محراب ها با کتیبه‌های تزئین شده‌اند که در آن ها آیاتی از سوره مومنون ،حجر وکهف همراه با شاخ و برگ و گل بوته قرار دارند، شیوه طراحی و ساخت محراب‌ها شبیه محراب اصلی اما در اندازه کوچک تری است و این محراب اوج هنر معماری دوران سلجوقی رابه نمایش می‌گذارد.

وی بیان کرد: ایوان غربی به صفه امام حسن(ع) معروف است که در قرن دوازدهم هجری قمری بنا شده است که غرفه دوطرف داخل ایوان سه طبقه است و فضای بین پایه‌ها ارتباط ایوان را با دوطرف شبستان برقرار می‌کند، تزیینات و کتیب‌های فراوانی از دوره صفویان در این ایوان باقی مانده است و این اخرین ایوان اضافه شده به مسجد است.