صبح اردستان

به گزارش پایگاه خبری شهرستان اردستان نگین کویر، شهرستان اردستان با مساحت ۱۱٬۵۹۱ کیلومترمربع و جمعیتی بالغ بر ۴۱،۴۰۵ نفر در فاصله ۱۱۸ کیلومتری شمال شرق مرکز استان اصفهان قرار دارد. این شهرستان از ۲ بخش، ۳ شهر، ۷ دهستان و ۳۰۶ روستای دارای سکنه تشکیل گردیده‌است. مرکز این شهرستان شهر اردستان است.

سبقه تاریخی این شهرستان از زبان برخی مورخان به سال های دور باز می گردد به نوعی که این شهرستان را زادگاه کاوه آهنگر دانسته‌اند و اهالی منطقه، خانه و باغی را که در محله کبودان واقع و به باغ کاوه موسوم است و همچنین قنات دو طبقه مون را که یکی از عجایب سیستم آبرسانی در ایران قدیم به شمار می‌آید و احداث آن به کاوه آهنگر نسبت داده می‌شود، دلیلی برای اثبات نوشته مورخان می‌دانند. به اضافه این که در این شهرستان قنات دیگری هم با عنوان ارونه جریان دارد که با فورزه بندی دیدنی و جالبش، آب کشاورزی پنج محله شهر را تأمین می‌کند و مردم عقیده دارند «ارونشاه» نخستین پادشاه پیشدادی آن را حفر کرده‌است

برخی از تاریخ‌دانان بر این باورند که واژه اردستان از دو بخش اربیه به معنی مقدس و فرشته موکل بر آن و پسوند ستان به معنای مکان تشکیل شده. زیرا قبل از ظهور اسلام آتشکده‌های متعددی در این شهر دایر بوده که از جمله آن‌ها آتشکده معروف مهر اردشیر قابل اشاره‌است و تاریخ‌نویسان قرن چهارم قمری از آن به عنوان شهری مستحکم یاد کرده‌اند که یک مایل مربع مساحت داشته و بارویی با پنج دروازه آن را احاطه کرده بود و جمعی دیگر، نام اردستان را متشکل از دو پاره «ارد» به معنی مرد خشمگین و «ستان» به معنای مکان دانسته و از آن به عنوان سرزمین مردان غیور و خشمگین یاد کرده‌اند و البته این روایت هم وجود دارد که اردستان چون از بناهای اردشیر دراز دست است، نام خود را از اسم او وام گرفته‌است.

نام اردستان، در افسانه‌های فولکلوریک نیز آمده و از جمله بر پایه یکی از افسانه‌ها، اردستان مسکن رستم دستان، جهان پهلوان باستانی بوده و ابتدا ارگ دستان نام داشته و سپس به ارگستان و سرانجام به اردستان تغییر نام داده‌است. بر پایه این افسانه، طایفه لیلاز مهرآبادی، که از طایفه‌های پرجمعیت و ادیب پرور اردستان به شمار می‌آیند، از اعقاب لیلاز، برادر رستم هستند. بر پایه نوشته‌های تاریخ نگاران ایرانی و عرب، این شهر در دوران آل بویه با نطنز، بلوکی را تشکیل می‌داد که مرکز آن اردستان و جایگاه فرمانروایی حاکم دیلمیان بوده‌است.

اردستان، به شهادت منابع تاریخی، در دوران اشکانی، پایتخت اردوان چهارم بوده و اردشیر اول، بنیان‌گذار پادشاهی ساسانی، آتشکده‌ای در آن بنا کرده‌است. این شهر، در دوران صفویه از شهرهای آباد و مهم کشور به شمار می‌آمد و نقل شده مردم آن هنگام حمله اشرف افغان به اصفهان، چنان پایداری و استقامتی در برابر مهاجمان نشان دادند که موجب حیرت اشرف افغان شد. در دوران قاجاریه، به ویژه هنگام حکومت ناصرالدین شاه اردستان جایگاه بهتری یافت، اما پس از کشته شدن ناصرالدین شاه ناامن شد.

در تاریخ آمده‌است که قباد ساسانی، وقتی با خیزش مزدکیان مواجه شد و از پایتخت خود گریخت تا برای کمک خواستن نزد هیاطله برود، وقتی به حاشیه کویر رسید و وارد شهری شد که سکنه‌اش می‌گفتند قدمت آن به قبل از دولت مادها و به زمان کیانیان و پیشدادیان می‌رسد و به احتمال قوی توسط بهمن بن گشتاسب یا اردشیر درازدست هخامنشی ساخته شده‌است

همان مورخانی که این را نوشته‌اند، افزوده‌اند: «قباد در منزل یکی از بزرگان شهر که دختری دوشیزه داشت، اقامت گزید و پس از چندی آن دختر را به همسری گرفت و وقتی انوشیروان از بطن آن دختر به دنیا آمد، شهر مورد اشاره را به عنوان اقامتگاه و محل نشو و نمای فرزند خود تعیین کرد و دستور داد اقداماتی جهت عمران و آبادی آن انجام شود. با این حال، مدتی بعد، در سال ۴۹۶ میلادی، در حالی که اشراف ایران، وی را از سلطنت خلع و جاماسب یا زاماسب را به عنوان جانشین اش تعیین کرده بودند، به یاری سپاهیانی از هیاطله توانست جاماسب را از میان بردارد و با همسر جدید و فرزند خردسال خود به پایتخت برگردد.

شهر مورد اشاره، که ساکنانش در گویش محلی خود از آن با عنوان اردستون نیز یاد می‌کنند، همان شهر اردستان است که با مساحتی معادل ۱۱ هزار و ۵۹۱ کیلومترمربع، در فاصله ۱۱۸ کیلومتری شمال شرق شهر اصفهان واقع شده و مشتمل بر دو بخش، سه شهر، هفت دهستان و ۳۰۶ روستای دارای سکنه‌است.

از آثار تاریخی این شهرستان می توان به مسجد جامع اردستان”’محلهٔ ابالی”’اردستان”، مسجد ملا یعقوب محله کبودان، قنات دوطبقه مون، قنات ارونه (محال)، مقبره سلطان سید حسین، آتشکده مهر اردشیر، مسجد جامع زواره، مسجد جامع اونج، مسجد امام حسن، محله بازار، مقبره سلطان بیگ اردستان، مقبره پیر مرتضی، آب‌انبار خسرو، آب‌انبار باغ بازان زواره، آب‌انبار نو زواره، آب‌انبار پامنار زواره،آب‌انبار مون اردستان و کاروانسرای بغم اشاره کرد.

از دیگر مناطق دیدنی این شهرستان می توان به : روستای تاریخی مهرآباد، انجیله، درباغ، مهاباد، امامزاده بی بی غریب کچومثقال، زاغل، جنت‌آباد، سهامیه، لاسیب، زایین، مزارع، مزدآباد، امیران، هندوآباد، آونج، توتکان، بابااحمد که از آن‌ها خانواده‌هایی از قبیل: لیلاز مهرآبادی‌ها، لیلازی‌ها، لطفعلی زاده‌ها، رشیدی مهرآبادی‌ها، نصراالله زاده مهرآبادی‌ها، کشاورزی‌ها، کوچکی‌ها، نادی‌ها، نادعلی زاده‌های درباغی، میراحمدیان، شفیعی‌ها، منیری‌ها، فاطمی‌ها، توکلی‌ها، مهدوی‌ها، فدایی‌ها، نیری‌ها، عامری‌ها، بهرامی‌ها، طباطبائی‌ها، یعقوب زاده‌ها، منتهایی‌ها، جمشیدی‌ها، صمیمی‌ها، زائری‌ها، رحمتی‌ها، زواره‌ای‌ها، مختاریان زواره، اسدی‌ها، قادری‌ها و قلع گر اردستانی همچنان پابرجا مانده‌اند اشاره کرد.